АЖААГАА ДУРСАХУЙ

Бид аавыгаа ажаа гэж дууддаг юм. Ажаа минь бурханы орныг зориод яг нэг жил боллоо. 2009 оны 1 дүгээр сарын 31-ны өдөр би Ажаагийнхаа дэргэд байж чадаагүй юм. Хувь заяа тэр өдөр надаар даажигнаж Ажаагийн минь хажууд намайг байлгаагүй юм даа. Ажаагаа бурхан болсоныг сонсоод өвлийн тэсгим хүйтэн жаварт хацраа хайруулан уйлж зогсохдоо амьдралын дэндүү хатууг тэгэхэд л мэдэрсэн. Тэр өдөр миний хажууд хэн ч байхгүй, гав ганцаараа өдөржин уйлж билээ. Уйлж уйлж сэтгэлээ жаал онгойлгосны дараа
“-Толгойг тань түшиж, хөлийг тань хучиж, сургааль үгийг тань сонсож чадаагүй эрх дураараа хүүгээ Ажаа минь уучлаарай. Миний ажаа бурхан байсийм. Бурхан ажаа минь хүүгээ тэнгэрээс харж үргэлж тэтгэж яваарай. Хүү нь таныхаа алдрыг өндөрт өргөж удмаа сэвтүүлэлгүй ухаантайхан амьдарнаа”гэж бичиж билээ. Яг тэр эмгэнэлт өдөр сэтгэлээс гарсан эдгээр үгсээ аяган дээр буулгаж цай уух бүртээ уншиж Ажаагийнхаа зургийг хуруугаараа зөөлөн илж явдаг юм, би.
Жаргал зовлонгийн алинд ч үргэлж цуг байдаг багын найз Хатка тэр өдөр Энхмаатай хамт ирж надад хар мэдээг дуулгаж билээ. Дараа нь Цээмээ эгч ирлээ. Эгч минь намайг тайвшруулах гэж аргадаад л... Ээж ах хоёртойгоо утсаар ярилаа. Бүгд л “-Өвчин гэж хэлж ирдэггүй болохоор биднийг ийм аюул дайрлаа, одоо бүгдээрээ Ажаагийнхаа араас буян сайн үйлдэж байя” гэж надад хэлж сургаж байсан. Би эрх дураараа болохоороо тэднийхээ үгийг сонсохгүй “-Ажаа намайг хүлээнэ гэсэн ш дээ. Тэгээд яагаад хэлсэндээ хүрэхгүй байгаам. Би 13 хоногийн дараа очих гэж байхад” гээд л уйлж цамнаж ойр тойрныхоноо багагүй зовоосоон. Хөөрхий Ажаа минь, төмөр шиг биетэй хүн байсан даа. Над шиг нялцгай амьтан байгаагүй юм. Өвчин огт хэлэхгүй. Хамрын ханиад ч хүрч үзээгүй. Зун гутал бараг өмсөхгүй. Байнга хөл нүцгэн явна. Бидэн шиг даарч хөрлөө гэж гонгинон дулаан байр луу хэзээ ч шигдэдгүй байсан. Өвөл зунгүй модон орон дээр унтана. Ганц даавуу дэвсчихээд л модон дээр унтаад өгдөг байсан. Тэр модон ор нь бор болоод мөлчийчихсөн байдаг байж билээ. Гэртээ очихдоо Ажаагийн орон дээр унтах гоё байдаг юм. Одоо ч би Ажаагийнхаа орон дээр унтах дуртай. Ажаа минь өвөл болохоор өглөө болгон хөл, цээж нүцгэн гараад л гимнастик хийн, нүцгэн биеэрээ цасан дээр хөрвөөж, цасаар байнга биеэ угаадаг байж билээ. Миний мэдэхийн 70 нас гарталаа цастай “найзалж” өглөөд уур цан савсуулссар гэрт орж ирдэг байсан даа. Тэгэхээр Ажаа минь дэндүү өлчир байсан байгаа биз. Бас сумын төвөөс баруун хойш 3 км газар өглөө бүр гүйдэг байж билээ. Гүйдэг тэр л газар нь нарийхан тодоос тод жим гарчихсан байдаг байсан. Тэр жимийг нь дагаад би Ганзориг, Хатанбаатар хоёртойгоо элдвийг ярин байнга алхдаг байсан. Одоо хоёр найзтайгаа уулзахаараа энэ тухай дурсан ярьдаг юм.
Ажаа минь бурхан болсон энэ өдөр миний сэтгэл гунигтай л өнгөрлөө. Ажаадаа үйлдэж чадах хамгийн том буян бол интернэтэд өөрийн гэсэн цахим хуудастай болох. Тэгээд л зүтгэж зүтгэж санасандаа хүрэн цахим хуудастай боллоо. Дараа нь гандан гарч ном уншуулан, тагтаа будааллаа. Сэтгэл жаахан тавгүй...
Эргээд л жилийн өмнөх уйтай өдрийг санагалзлаа. Ээждээ л очихын бөөн хүслэн болж гэр рүүгээ жолоо мушгиж байснаа саналаа. Улаанбаатараас 6-хан цаг давихад хашааныхаа үүдэнд ирээд зогстол хэн ч намайг гарч ирж тосдоггүй. Уг нь Ажаа минь инээгээд л “-Миний хүү, ирлээ” гээд гараад ирдэг юм. Тэр л төрх нь харагдаад би машинаас буугаад хашаа руугаа орж чадахгүй зүрхшээгээд зогсож байтал Өндөр эгч, Доогий дүү 2 гарч ирлээ. Нэлээд удаж байгаад ээж минь гэм хийсэн хүүхэд шиг нүүр буруулсаар гарч ирж билээ. Би ч учир мэдэхгүй жаахан хүүхэд шиг уйлж ээжийгээ зөндөөн удаан зовоолоо. Гэрт орж ирээд Ажаагийнхаа зургийг тэврэн цурхиран уйлж ээжийгээ сандаргасан даа. Ээж минь намайг аргадаад л Ажаагийн амьдралын сүүлчийн өдрүүдийн тухай ярьж өгч билээ. Ажаа минь эмнэлэгт огт хэвтэж үзээгүй хүн байсийм. Бурхан болохоосоо өмнө 14 хоног эмнэлэгт хэвтсэн гэсэн. Эмнэлгээс гарахдаа Ажаа минь шаналгаж байгаа өвчнөө хүртэл мартчихсан “-Энэ эмнэлгийн эмч, сувилагч, асрагч нар чинь дандаа бурхад байдаг юм байна. Ямар сайхан хүмүүс вэ?” гээд баярлаад байсан гэнэ лээ. Угаасаа бичгийн хүн болохоороо өдрийн тэмдэглэл байнга хөтлөнө. Түүнийгээ хуучин монгол бичгээр бичдэг байсан. Одоо ч Ажаагийн өдрийн тэмдэглэлүүд бүгд байгаа. Ажаа минь биеийн хүч, тэнхээ тамираа дуусах тэр аймшигт мөч хүртэл тэмдэглэлээ бичсээр байсан гэсэн. Сүүлдээ бичиж чадахгүй болохоороо өөрөө хэлээд ахаар минь бичүүлж байсан юм билээ. Хорт хавдар гэдэг аймшигт өвчин залгичихаад байхад Ажаа минь түүнд бууж өгөхгүй, би эрүүл болно гэж үзэлцээд л, өвчиндөө шаналж ганц удаа ч “ёо” гэж хэлээгүй гэсэн. Тэгэхээр миний ажаа үнэхээр тэвчээртэй, тэмцэгч, дайчин хүн байгаа биз. Ёстой бахархамаар. Өвчинтэйгөө тэмцэж байнга бясалгал хийнэ. Бас англи хэл сурч байна гээд л хуурцаг, ном, дэвтэр болоод суучихдаг байж билээ. Хот хүрээ рүү бидэнд англи хэлний ном захиад л. Одоо бодохнээ энэ аюулт өвчин биеийг нь шаналгаж зовоогоод байхаар нь өөрийгөө сатааруулж байсан юм билээ, хөөрхий минь.
Одоогоос 3 жилийн өмнө буюу 2007 оны 10 дугаар сарын 14-ны өдрийн тэмдэглэлдээ би “-Ажаагийн минь бие яаж байгаа бол. Өвчин нь одоо сэдэрч байгаа байхаа.Өвчин хууч намар хавар хөдөлдөг болохоор Ажаагийн биеийг сайнгүй байгаа болов уу гэж зовоод л сууна. Миний Ажаа ч уг нь чулуу шиг биетэй хүн юм ш дээ. Дандаа л 100 наслана гэж ярьдаг юм. Ер нь 80 хүртэлээ өвчин хэлж байгаагүй дээ. Даанч аймшигт өвчинд нэрвэгдчихлээ. Гэхдээ миний ажаа дайчин, эрэмгий болохоороо аюулт өвчнөөсөө сална, ялна, дийлнэ гэж л бодож зүтгэж тэмцэж байгаа даа. Ажаагийн тэмцэгч чанараас би өвлөж аваагүй л байгаа юм даа. Ажаагаа дор хаяж 5 жил амьд явуулчих юмсан. Бурхан Ажаад минь ухаан хайрласан шигээ урт нас хайрлахгүй л юм байх даа. Миний Ажаа ч ганц үр хүүхэд бидэндээ өмөг түшигээс гадна сум орон нутгийнхаа ноён нуруу гол багана нь даа” гэж бичиж байжээ. Үүнээс хойш Ажаа минь 2 жил л бидэнтэйгээ хамт байж дээ.
Ажаа амьсгал хураахынхаа өмнө бүх хүмүүстэй салах ёс хийсэн юм билээ. Ингэхдээ ээжид бүр аминчлан “-Чи минь их уйламтгай шүү. Миний хойноос гашуудаж битгий их уйлаарай. Хүүхдүүдээ зовоохын нэмэр” гэж захисан юм билээ. Хожим ээж минь үүнийг ярьж нулимс дуслуулж суусан даа.
МУСГЗ Ш.Гүрбазар ах нэгэнтээ “-Хүний амьдралын хамгийн хэцүү үе бол аав ээжийгээ алдсан тэр жилийн цагаан сар байдаг юм” гэж ярьж байсан. Энэ юутай үнэн үг болохыг өнгөрсөн жилийн цагаан сараар би мэдэрсэн. Шинийн нэгний өглөө золголт болоход Ажаа минь яах аргагүй үгүйлэгдээд. Бүгд нүдэндээ нулимстай. Ээж минь хичээгээд биеэ бариад байгаа хэрнээ л хоолой нь зангираад нулимс нь сул асгараад байсан даа. Хоёр охин дүү минь буруу харж нулимс унагаан Ажаагийн зургийн өмнө хадаг тавьж мөргөөд л... Хот, аймгийн төв, Говь-Алтайд байдаг ах, эгч нар утасдаж чимээгүй мэгшин хоолой нь зангирцгаагаад ёстой хэцүү юм билээ.
Би Ажаагийнхаа тухай эргэн санаж энэхүү дурсамжаа тэрлэхдээ элэг бүтэн явсан тэр л жаргалтай үеэ санагалзан нулимс дуслуулан байж үзэглэлээ.
Миний блогт зочилж Аажаагийн минь тухай нулимстай дурсамжийг уншсан эрхэм хүн танд баярлалаа.